Juridische tips – deel 4: ‘De Aandeelhoudersovereenkomst’

De aandeelhoudersovereenkomst

Indien een vennootschap meerdere aandeelhouders heeft, dan is het raadzaam om een aandeelhoudersovereenkomst overeen te komen. Het is zelfs extra belangrijk om de gemaakte afspraken in een aandeelhoudersovereenkomst vast te leggen wanneer sprake is van een 50/50 aandelenverhouding. Bij een eventueel geschil ontstaat dan al snel een staking van de stemmen, omdat geen van beide aandeelhouders een meerderheid van de stemmen heeft. Het feit dat alle betrokken aandeelhouders gebonden zijn aan een aandeelhoudersovereenkomst kan discussies en conflicten in de toekomst voorkomen. Op het moment dat de aandeelhoudersovereenkomst wordt opgesteld, worden de aandeelhouders op voorhand gedwongen om over bepaalde zaken na te denken en daar afspraken met elkaar over te maken. Daarnaast kunnen de aandeelhouders elkaar aanspreken indien een aandeelhouder zich niet aan de gemaakte afspraken houdt.

rechten en verplichtingen naast eventuele consequenties

In een aandeelhoudersovereenkomst zijn de rechten en verplichtingen van de betrokken aandeelhouders opgenomen net als de eventuele consequenties indien een van de aandeelhouders de gemaakte afspraken niet nakomt. Een aantal belangrijke onderwerpen om in een aandeelhoudersovereenkomst op te nemen kunnen als volgt worden samengevat:

• Het besluitvormingsproces. Hierbij is het van belang om ten behoeve van de algemene vergadering van aandeelhouders (de ‘AvA’) een regeling op te nemen voor de (bestuurs)besluiten waarvoor een AvA besluit noodzakelijk is of eventueel een grotere meerderheid is benodigd dan een ‘gewone’ meerderheid, bijvoorbeeld een tweederdemeerderheid of unanimiteit.
• De verantwoordelijkheden en taken van het bestuur van de vennootschap c.q. van elk der bestuursleden. Daarnaast is het van belang om op te nemen voor welke bestuursbesluiten goedkeuring van de algemene vergadering van aandeelhouders benodigd is. In dit kader wordt tevens veelal een directiereglement opgesteld.
• Een exit-regeling. In een exit-regeling zijn de gemaakte afspraken opgenomen die van toepassing zijn indien een aandeelhouder uit wil of moet treden. Een aantal belangrijke elementen in dit kader zijn de aanbiedingsplicht, de waardering van de aandelen en een mogelijke strafkorting. Om te bepalen of een strafkorting van toepassing is, worden good leaver- en bad leaver-bepalingen overeengekomen:
  o Good leaver: een good leaver is over het algemeen een aandeelhouder die vertrekt, maar zijn waarde voor de vennootschap heeft bewezen en alle gemaakte afspraken zijn nagekomen.
  o Bad leaver: een bad leaver is over het algemeen een aandeelhouder die vertrekt, maar zonder zijn waarde voor de vennootschap te hebben bewezen dan wel zonder zijn beloftes na te komen. Indien een aandeelhouder bijvoorbeeld fraude of diefstal pleegt en uit moet treden als aandeelhouder, dan is er sprake van een zogenaamde bad leaver.
  Veelal worden ‘bad leaver’ situaties beschreven, overige situaties zijn dan per definitie een ‘good leaver’.
• Tag-/drag along-bepalingen. Deze bepalingen zijn van toepassing indien een van de aandeelhouders zijn aandelen in de vennootschap wil verkopen.
  o Tag-along (‘meeverkooprecht’): een minderheidsaandeelhouder krijgt de mogelijkheid om zijn of haar aandelen tegen dezelfde prijs mee te verkopen aan de koper die voornemens is om de aandelen van de meerderheidsaandeelhouder over te nemen, maar de minderheidsaandeelhouder is hiertoe niet verplicht. De tag-along regeling heeft derhalve als doel het beschermen van de minderheidsaandeelhouder(s).
  o Drag-along (‘meesleeprecht’): de meerderheidsaandeelhouder is bevoegd om, bij een eventuele verkoop van zijn of haar aandelen, de andere aandeelhouders te verplichten hun aandelen voor dezelfde prijs mee te verkopen aan de kopende partij.
  Meestal worden beide rechten gezamenlijk in de aandeelhoudersovereenkomst opgenomen.
• De waarderingsgrondslagen voor de aandelen. Een en ander ten behoeve van de bepaling van de prijs waartegen de aandelen dienen te worden overgedragen indien sprake is van een aanbiedingsplicht aan de andere aandeelhouders. In dit kader kan bijvoorbeeld sprake zijn van een marktconforme waardering die door een onafhankelijke adviseur dient te worden vastgesteld, maar een bepaalde factor maal de EBITDA of winst van het meest recente boekjaar is ook een mogelijkheid. Is sprake van een zogenaamde “bad leaver” situatie dan zal een strafkorting van toepassing zijn op de berekende (marktconforme) waardering. Deze strafkorting kan variëren van een afslag van 10 of 20% op de (marktconforme) waardering tot het verplicht verkopen van het aandelenbelang tegen de waarde waarvoor de aandelen destijds door de betreffende aandeelhouder zijn verworven.
• Het dividendbeleid. Wordt de winst van de onderneming (deels) uitgekeerd aan de aandeelhouders of volledig geherinvesteerd in de vennootschap? Of dient een minimale solvabiliteit te worden aangehouden?
• Non-concurrentie- en relatiebeding. In een non-concurrentiebeding worden de verplichtingen vastgelegd waar een aandeelhouder zich aan dient te houden indien deze zijn/haar aandelen in de vennootschap verkoopt dan wel overdraagt aan een mede-aandeelhouder. Het doel van het non-concurrentiebeding is om te voorkomen dat een vertrekkende aandeelhouder concurrentiegevoelige of belangrijke informatie over de (activiteiten van de) vennootschap deelt met een (directe) concurrent. In het non-concurrentiebeding wordt daarnaast vastgelegd gedurende welke periode de aandeelhouder geen activiteiten mag uitvoeren voor bedrijven die concurrerend zijn aan de vennootschap. In het non-relatiebeding kan tevens worden opgenomen dat de vertrekkende aandeelhouder geen bestaande relaties van de vennootschap mag meenemen naar een andere (concurrerende) vennootschap.
• Een geheimhoudingsbeding. Het is de aandeelhouders niet toegestaan om informatie uit de aandeelhoudersovereenkomst te delen met externe partijen.
• Een boetebeding. Indien er sprake is van een overtreding inzake bijvoorbeeld het non-concurrentie en/of het relatiebeding, in geval een aandeelhouder zich niet houdt aan de gemaakte afspraken, dan verbeurt de overtredende aandeelhouder een direct opeisbare boete aan de mede-aandeelhouders. Het boetebeding vergroot alsdan de kans op het succesvol handhaven van de in de aandeelhoudersovereenkomst gemaakte afspraken.
• Een kettingbeding. Deze bepaling verzekert de vennootschap ervan dat eventueel toetredende aandeelhouders en opvolgende aandeelhouders kunnen worden gehouden aan de afspraken en verplichtingen zoals deze zijn vastgelegd in de aandeelhoudersovereenkomst. Indien een aandeelhouder zijn aandelen overdraagt aan een externe derde, dan gelden de in de aandeelhoudersovereenkomst gemaakte afspraken automatisch voor deze toetredende aandeelhouder.

Belangrijk onderdeel van een aan- en verkooptraject

Geconcludeerd kan worden dat de diverse juridische documenten, waaronder de aandeelhoudersovereenkomst, een belangrijk onderdeel vormen van een aan- en verkooptraject. De juridische documenten komen tijdens de diverse stadia van een overnametraject aan bod en vervullen elk een eigen rol in het gehele traject. Alle documenten tezamen hebben echter een gezamenlijk doel: het vastleggen van de gemaakte afspraken en zorgen dat deze ook worden nageleefd. De verschillende juridische documenten zijn dan ook van eminent belang om een overnametraject tot een succesvol einde te brengen! Uiteindelijk hopen beide partijen, koper en verkoper, dat deze stukken in een lade worden gelegd en er nooit meer uitkomen.