FAQ

Is een Due diligence onderzoek nu echt noodzakelijk?

Een due diligence onderzoek ("boekenonderzoek") wordt veelal door de adviseurs van de kopende partij uitgevoerd nadat de intentieverklaring is ondertekend. Dit onderzoek is in het algemeen gericht op een brede doorlichting van het bedrijf teneinde de mogelijke risico's (danwel "lijken in de kast") te ontdekken, de tot dusver verkregen informatie te verifiëren danwel een objectief beeld te verkrijgen van de toekomstmogelijkheden van de onderneming.

Vanuit juridisch perspectief is het aan te bevelen dat elke koper een dergelijk onderzoek laat uitvoeren. Mochten er na de overname namelijk negatieve zaken naar voren komen en er is geen onderzoek door koper verricht, dan zal de rechter veelal dit de koper zelf verwijten. Ofwel ook bij een kleinere overname is het tevens noodzakelijk dit onderzoek te laten verrichten; in de praktijk blijkt maar al te vaak dat dan zaken niet geheel op orde zijn, aangezien een kleinere organisatie veelal een professionele staf ontbeert die zich bezig kan houden met actuele ontwikkelingen op bijvoorbeeld fiscaal en juridisch gebied danwel de implementatie van nieuwe regelgeving.

Uiteraard kan het due diligence onderzoek bij een kleinere overname pragmatisch worden ingericht en als een dergelijk onderzoek dan ook wordt uitgevoerd door ervaren Corporate Finance adviseurs dan kan dit op korte termijn, gericht op de echte risico's, worden afgerond. Goedkoop kan duurkoop zijn bij bedrijfsoverdracht, indien namelijk een (kleine) overname leidt tot significante onverwachte risico's en calamiteiten is het financiële leed veelal niet te overzien, zeker in het MKB.

Wat is een Due diligence onderzoek?

Het due diligence onderzoek (“gepaste zorgvuldigheid”) ofwel boekenonderzoek wordt door de koper bij de over te nemen onderneming uitgevoerd. Bij een due diligence wordt de tot dusver verkregen informatie over de over te dragen onderneming getoetst. Tevens wordt er geverifieerd of er geen substantiële "lijken in de kast" aanwezig zijn. Het onderzoek kan zich uitstrekken tot diverse deelgebieden, zoals bijvoorbeeld: financieel, fiscaal, juridisch, commercieel, operationeel, technisch, IT, HR, pensioen, milieu, enz.

De belangrijkste doelstellingen bij een due diligence onderzoek zijn o.a.:

• Het verifiëren of bevestigen van de verkregen (financiële) informatie.
• Het verkrijgen van kennis en inzicht in zowel de sterke en zwakke punten van de onderneming als de kansen en bedreigingen; wat zijn de kritische succesfactoren c.q. de “value drivers” van de onderneming (waardestuwers)?
• De identificatie van mogelijke koopprijsverlagende factoren zoals bedrijfsrisico’s of wellicht zijn er zelfs zogenaamde “dealbreakers”.
• Risicoreductie door het opnemen van garanties, zekerheden en vrijwaringen in het overnamecontract naar aanleiding van de bevindingen uit het due diligence onderzoek.
• Nadere onderbouwing van de overnamebeslissing.
• Het effectief kunnen afronden van het onderhandelingsproces.
• Identificeren / signaleren van zaken die van belang (kunnen) zijn voor het integratieproces en de verdere afwikkeling van het overnametraject (post-fusie).

Een verkoper – die zich tijdig op het verkoopproces voorbereid – kan zich reeds op het komende due diligence onderzoek voorbereiden, zodat er geen noemenswaardige bevindingen aanwezig zullen zijn ("verkoopklaar maken").

Daarnaast bent u als koper zelfs wettelijk verplicht om de over te nemen onderneming te (laten) onderzoeken (de zogenoemde ‘onderzoeksplicht’). Heel belangrijk: u kunt later geen aanspraak meer maken op een vergoeding voor eventueel geleden schade, als u van de desbetreffende onjuistheden op de hoogte had kunnen zijn door het uitvoeren van een gedegen due diligence. Daartegenover staat dat de verkoper verplicht is een zo eerlijk mogelijk beeld te schetsen van de onderneming en de juiste en volledige informatie dient te verstrekken (‘mededelingsplicht’).

Wat zijn de rechten en plichten van koper en verkoper bij een Due diligence?

Een ondernemer die de aandelen overneemt van een andere partij heeft juridisch gezien een onderzoeksplicht. De verkoper daarentegen heeft een mededelingsplicht. Gezien de financiële belangen en de complexiteit van het overnameproces en de diverse bedrijfsmatige aspecten van een onderneming, lijkt de onderzoeksplicht meer dan aanbevelingswaardig. Ongeacht het type koper (strategische partij, MBI/MBO, opvolging binnen de familie) dient een due diligence onderzoek (ook wel genoemd een boekenonderzoek) te worden uitgevoerd.

Tijdens dit onderzoek wordt niet alleen gericht gezocht naar de risico’s binnen de onderneming maar ook naar de zogenaamde “value-drivers” (elementen die de “waarde” van de onderneming voornamelijk bepalen). Indien er zogenaamde “lijken in de kast” worden ontdekt, kan beoordeeld worden of hiervoor een oplossing gevonden dient te worden middels bijvoorbeeld aanpassing van de koopsom, extra garantiebepalingen af te geven door verkoper in het contract of een andere dealstructuur. Van belang is in ieder geval dat mogelijke problemen zijn geïdentificeerd, bijvoorbeeld wat als blijkt dat een grote debiteur nog steeds niet heeft betaald? De belastingdienst reeds een onderzoek heeft ingesteld en er waarschijnlijk een BTW probleem is geconstateerd? De onderneming erg afhankelijk is van 1 machine, 1 leverancier of 1 afnemer? De prognose na onderzoek van de veronderstellingen behoorlijk is geflatteerd? Er diverse incidentele baten zijn gesaldeerd in de kosten waardoor het lijkt alsof de winst structureel stijgt?

Al deze zaken kunnen ertoe leiden dat een te hoge koopsom en/of goodwill wordt betaald.

Ook bij kleine overnames een Due diligence?

“Het is maar een kleine onderneming en ik ken de branche, ik vind het niet nodig om een boekenonderzoek uit te voeren”.

Deze uitspraak wordt nog wel eens gedaan bij een bedrijfsoverdracht in het MKB. Niets is minder waar. In de praktijk blijkt namelijk maar al te vaak dat juist bij kleinere ondernemingen, vaak zijn daar geen managers en stafleden in dienst, zaken niet geformaliseerd (bijvoorbeeld verkoopcontracten) en aangepast zijn aan de actuele regelgeving (bijvoorbeeld arbeidscontracten). Of dat de onderneming sterk afhankelijk is van 1 afnemer, fiscale onkostenvergoedingen hoog zijn, de administratie niet op orde is, er zijn geen tussentijdse rapportages, etc.

Dit betekent dat wellicht de koopsom redelijk realistisch lijkt. Echter, als er dan ook maar één of enkele “lijken uit de kast” naar voren komen, kan de overname (zeker bij een zware financiering) uitlopen op een catastrofe. Het zal niet de eerste keer zijn dat na de overname blijkt dat door één calamiteit de financiering niet meer kan worden afgelost en de bank de door de koper afgegeven borgstellingen inroept. Het verdient derhalve aanbeveling om ook bij kleinere overnames een beperkt onderzoek uit te laten voeren gericht op de belangrijkste risico’s. Een ervaren due diligence specialist heeft in de loop der jaren meestal zo’n “fingerspitzen gefühl” ontwikkeld, zodat een korte doorlichting meestal volstaat.

Dit geldt tevens bij familie-overdracht. Is de zoon of dochter volledig op de hoogte van alle dossiers, ook fiscaal? Het antwoord is veelal nee. Het is dus zeker verstandig om met behulp van een eigen adviseur volledig op de hoogte te zijn; het overnemen van een familiebedrijf is niet zo maar een investering.............!